เทศกาลกินเจ กำหนดการกินเจ ความเชื่อเรื่องการกินเจ
เทศกาลกินเจ เมื่อเริ่มขึ้นศักราชใหม่ ก็ถือเป็นการวนกลับมาของเทศกาลต่างๆ ซึ่งประเทศถือเป็นหนึ่งในประเทศ ที่มีเทศกาลไม่น้อยเลยทีเดียว ไม่ว่าจะเป็นเทศกาลของคนส่วนใหญ่ หรือแม้แต่เทศกาลของคนกลุ่มน้อย สามารถจัดกันได้ตลอดปีเลยก็ว่าได้ วันนี้ทาง finespunphotography จะมาพูดถึงหนึ่งเทศกาลซึ่งถือได้ว่า
เป็นเทศกาลของคนกลุ่มน้อยในประเทศนั่นก็คือ การกินเจ ซึ่งจะจัดขึ้นในช่วงไตรมาสสุดท้ายของปีเป็นประจำ อย่างในปี พ.ศ. 2566 การกินเจ จะเริ่มนับตั้งแต่วันเสาร์ที่ 14 ตุลาคม 2566 ไปจนถึงวันจันทร์ที่ 23 ตุลาคม 2566 ซึ่งแน่นอนว่าภาพจำต่อเทศกาลนี้ ในสายของใครหลายคน ก็คงหนีไม่พ้นพิธีกรรมจีนต่างๆ ขบวนแห่ร่างทรง
การจุดประทัด กราบไหว้บูชาเทพเจ้าจีน รวมไปถึงสิ่งสำคัญที่สุด นั่นก็คือ อาหารเจ หรือที่เรียกกันติดปากว่า การกินเจ นั่นเองครับ วันนี้จะมาย้อนให้ฟังถึงประวัติว่า จุดเริ่มต้นของ การกินเจ นั้นเกิดขึ้นได้อย่างไร เกิดขึ้นมาเมื่อไหร่ รวมไปถึงจุดประสงค์ว่าเราจะ กินเจเพื่ออะไร ทุกสิ่งทุกอย่างถึงแม้จะเป็นความเชื่อ ความเชื่อเรื่องการกินเจ ที่ไม่ใช่ความเชื่อดั้งเดิม
ของคนในชาตินี้ก็ตาม แต่ก็น่าสนใจไม่น้อย ในการศึกษาหาต้นตอ หาความรู้รอบตัวเอาไว้ มาเริ่มกันที่ประวัติของเทศกาลนี้กันก่อนเลย เทศกาลกินเจประวัติ เทศกาลกินเจ นั้นยึดเอาวันทางจันทรคติของจีน รวมระยะเวลา 9 วัน ตั้งแต่ขึ้น 1 ค่ำ ถึง ขึ้น 9 ค่ำ เดือน 9 เป็นความเชื่อของพุทธศาสนานิกายมหายาน และลัทธิเต๋าในประเทศจีน
เทศกาลกินเจ กินเจเพื่ออะไร ? กินเจเพื่อสุขภาพ เมนูอาหารเจ
เมื่อได้เริ่มที่จะ เข้าสู่เทศกาลกินเจ ก็จะมีพิธีการตั้งโต๊ะไหว้เทพเจ้า เทพเจ้ากินเจ ซึ่งก็คือเจ้าแม่ปั๊กเต๋าบ้อ และมีเรื่องเล่าแบ่งเป็นหลายตำนาน ยกตัวอย่างเช่น
- ตำนานที่ 1 รำลึกถึงนักรบ “หงี่หั่วท้วง” โดยตามความเชื่อในตำนาน แรกกล่าวถึงการรำลึกถึง ทหารชาวบ้าน “หงี่หั่วท้วง” ที่ต่อสู้กับกองทัพแมนจู นักรบหงี่หั่วท้วงประกอบพิธีกรรมนุ่งขาวห่มขาว งดกินเนื้อสัตว์และผักที่มีกลิ่นฉุน เมนูอาหารเจ พร้อมท่องคาถาอาคม ที่เชื่อว่าจะป้องกันลูกกระสุน จากปืนไฟได้ แต่สุดท้ายเมื่อจีนพ่ายแพ้แมนจู ชาวบ้านที่ถูกบังคับให้ไว้ผมยาว ก็รำลึกถึงกลุ่มนักรบหงี่หั่วท้วง ด้วยการปฏิบัติกินเจเช่นกันฃ
- ตำนานที่ 2 กินเจเพื่อสักการะพระพุทธเจ้า ในอดีตกาล 7 พระองค์ การกินเจ ในตำนานนี้เล่าว่าพุทธศาสนิกชน บำเพ็ญศีลงดกินเนื้อสัตว์ และแต่งกายด้วยชุดชาว 9 วัน เพื่อรำลึกถึงพระพุทธเจ้าในอดีต 7 พระองค์ และพระมหาโพธิสัตว์อีก 2 พระองค์รวมเป็น 9 องค์ หรืออีกความหมาย ก็มีการกล่าวว่าสื่อถึง ดาวนพเคราะห์ทั้ง 9 ได้แก่ พระอาทิตย์ พระจันทร์ พระอังคาร พระพุธ พระพฤหัสบดี พระศุกร์ พระเสาร์ พระราหู และพระเกตุ
- รำลึกถึงจักรพรรดิ์ซ่งตี๊ปิง แห่งราชวงศ์ซ้อง โดยตำนานนี้กล่าวถึง การนุ่งขาวห่มขาว เพื่อรำลึกถึงการทำอัตวินิบาตกรรม ซึ่งมีสาเหตุเกิดจากการเมือง ขณะที่เสด็จไต้หวันทางเรือ ชาวมณฑลฮกเกี้ยนร่วมกัน ทำพิธีบูชาเพื่อระลึกถึง ราชวงศ์ซ้องและได้ส่งอิทธิพลนี้ มาประเทศไทยผ่านผู้ที่อพยพมาเผยแพร่
นอกจากสามตำนานนี้ ก็ยังมีตำนานอีกมากทีเดียว ขึ้นอยู่กับว่าผู้ใดจะปักใจ เชื่อและเคารพตำนานใดนั่นเอง จะเห็นได้ว่าไม่มีตำนานใด ที่มีหลักฐานที่ชัดเจนจนถูกยก ให้เป็นความเชื่อที่ถูกต้องทั้งนั้น เพราะกิจกรรมการนุ่งขาวห่มขาว และงดกินเนื้อสัตว์นั้น ก็สามารถที่จะเกิดขึ้นได้ง่าย จนไม่สามารถบอกได้ว่าเป็นกิจกรรม ที่เริ่มต้นมาจากใครกันแน่
เทศกาลกินเจ กินเจได้บุญไหม กินเจกินอะไรได้บ้าง ? วิธีกินเจ
แน่นอนว่าเมื่อถึง เข้าสู่เทศกาลกินเจ สถานที่ที่ผู้คนมักจะ นึกถึงเป็นอันดับแรกๆในประเทศไทย คงหนีไม่พ้น เยาวราช ซึ่งเป็นชุมชนชาวจีน และภูเก็ต ซึ่งมักจะจัดงานเทศกาล เทศกาลกินเจภูเก็ต อย่างใหญ่โตในทุกปี มีการแชร์รูปภาพของร่างทรง มากมายที่จะนำดาบ มีด หอก หรือเหล็กแหลม เสียบเข้าตามร่างกาย เพื่อประกอบพิธีกรรม
เทศกาลกินเจประวัติ เทศกาลกินเจภูเก็ต ประเพณีถือศีลกินผัก หรือที่คนพื้นที่จะเรียกกันว่า ถือศีลกินผักเจี๊ยะฉ่าย โดยคำว่า เจี๊ยะฉ่าย นั้นก็มีความหมายตรงตัวว่า กินผักนั่นเอง ซึ่งก็มีเรื่องเล่ากันมายาวนาน ตั้งแต่สมัยพระยาถลาง ได้ย้ายเข้ามาตั้งเมืองภูเก็ตที่ หมู่บ้านเก็ตโฮ่ ซึ่งแถบนี้อุดมไปด้วยแร่ดีบุก และเป็นแร่ที่มีความต้องการสูงมาก
ต่อมามีคณะงิ้วปั่วฮี่ จากเมืองจีนมาเปิดการแสดงที่นี่ แต่ด้วยภูมิประเทศแถบนี้ที่เป็นป่าทึบ ชุกชุมไปด้วยยุง และไข้ป่ามาลาเรีย ชาวคณะงิ้วจึงค่อยๆทยอยล้มป่วยลง พวกเขาจึงประกอบพิธีกินผัก ความเชื่อเรื่องการกินเจ กันที่โรงงิ้วเพื่อบวงสรวงเทพเจ้า เทพเจ้ากินเจ องค์เก้าราชัน และยกอ๋องซ่งเต่ เพื่อขอขมาโทษต่างๆ หลังจากนั้นกลับปรากฏว่า โรคภัยไข้เจ็บต่างๆของชาวงิ้ว
ได้หายไปจนหมดสิ้น เหตุการณ์นี้จึงสร้างความเลื่อมใส แก่ชาวบ้านเก็ตโฮ่เป็นอย่างมาก นับแต่นั้นมาจึงมีการประกอบพิธีกินผัก ขึ้นในทุกปี ความเชื่อเรื่องการกินเจ โดยเริ่มตั้งแต่ วันขึ้น 1 ค่ำ ถึงวันขึ้น 9 ค่ำ เดือน 9 รวม 9 วัน 9 คืน มาเป็นประจำทุกปี จนถึงทุกวันนี้
เทศกาลกินเจภูเก็ต จัดงานยิ่งใหญ่ไม่แพ้เยาวราช เทศกาลเจที่แตกต่างจากใครทั้งสิ้น
นอกเหนือจากการ ถือศีลกินเจ ถือศีล 5 รักษาจิตใจให้บริสุทธิ์แล้วแล้ว ที่นี่จะมีการทำพิธีที่ไม่เหมือนที่อื่นๆ อย่างเช่นเยาวราชอีกด้วย ยกตัวอย่างพิธีที่สำคัญที่สุด ก็คือการยกเสาโกเต้ง หรือการยกเสาเทวดา ในเย็นวันแรกก่อนเริ่มเทศกาล โดยจะจุดตะเกียงไฟ ไว้บนยอดเสา รวมทั้งสิ้น 9 ดวง และต้องจุดไว้ตลอดทั้ง 9 วัน จนกว่าพิธีจะเสร็จสิ้น
พิธีสำคัญแรกก็คือเรียกว่า อิ้วเก้ง หรือแห่พระรอบเมือง อันเป็นพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์ ของแต่ละศาลเจ้าที่ปฎิบัติ สืบทอดกันมาช้านาน โดยจะมีขบวนม้าทรง ซึ่งจะทำพิธีสะเดาะเคราะห์ ให้กับผู้ถือศีลกินผัก ตามความเชื่อว่า กิ้วอ๋องจะเป็นผู้รับเคราะห์แทน ซึ่งภาพคุ้นตาของคนส่วนมาก จะเกิดขึ้นหลังจากนี้ ก็คือเมื่อเชิญเทพประทับร่างแล้ว
ม้าทรงจะเริ่มใช้อาวุธ มีด หอก ดาบหรือเหล็กแหลม ทิ่มแทงทะลุกระพุ้งแก้ม ทิ่มหน้าทิ่มตาหรือร่างกาย ของตนเอง ตามความเชื่อว่าเป็น การทรมานร่างกายแทนพี่น้องชาวภูเก็ตนั่นเอง และเมื่อถึงก่อนคืนสุดท้ายของเทศกาล กำหนดการออกเจ จะมีพิธีสำคัญที่เรียกว่า โก้ยห่าน เป็นพิธีสะเดาะเคราะห์ ที่จะทำหลังจากพิธีลุยไฟ
โดยการตัดกระดาษ เป็นรูปหุ่นหญิงชาย พร้อมกับเขียนชื่อตนเอง และวันเดือนปีเกิด จากนั้นต้องเดินข้ามสะพานให้บรรดา ม้าทรงปัดเป่าสิ่งชั่วร้าย และประทับตราสัญลักษณ์ หลังเสื้อสีขาว ก็จะถือว่าเป็นอันเสร็จพิธี
กินเจเพื่อสุขภาพ นอกจากสุขภาพ ยังเชื่อว่าได้ประโยชนนในด้านอื่นๆด้วย
ถ้าโดยตามชื่อเทศกาลแล้ว หลายคนอาจจะเข้าใจผิดว่า ผู้คนที่ร่วมพิธีนี้ จะต้องกินผักเท่านั้น โดยไม่กินเนื้อสัตว์ แต่ก็มีข้อห้าม ที่นอกเหนือจากเนื้อสัด เพิ่มเติมมาอีกดังนี้ โดยส่วนมากจะเป็นกมีกลิ่นฉุน 5 อย่าง ดังนี้
- กระเทียม
- หัวหอม
- กระเทียมโทน4
- กุยช่าย5
- ใบยาสูบ
นอกจากนี้ยังงดเครื่องดื่ม ที่มีส่วนผสมของนมสด และนมข้นด้วย เมนูอาหารเจ เพราะถือว่าเป็นของสด และของคาวโดยทางผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มต่างๆ จึงมักใช้นมที่คั้นจากธัญพืช มาทำเป็นนมเจ เมนูอาหารเจ เช่น น้ำนมถั่วเหลือง น้ำนมข้าวโพด น้ำนมงา ปัจจุบันวิธีการจำหน่ายอาหารเจ เมนูอาหารเจ จะมีสัญลักษณ์ธงเจปักอยู่
และท้ายที่สุด อานิสงส์ของการกินเจ ที่ผู้คนเชื่อว่าจะได้รับ เมื่อผ่านพิธีการถือศีลกินเจครบทั้ง 9 วันอันได้แก่ หลากหลายด้านของชีวิต ความเชื่อเรื่องการกินเจ ดังต่อไปนี้
- ด้านศีลธรรม ผู้กินเจจะปฏิบัตตน อยู่ในศีลธรรมอันดี ไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิต เพราะไม่ได้รับประทานเนื้อสัตว์ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น นับเป็นบุญกุศลใหญ่หลวง
- ด้านสุขภาพกาย ผู้กินเจจะมีสุขภาพกายดี เพราะไม่ดื่มของมึนเมา และไม่รับประทานเนื้อสัตว์ รวมทั้งอาหารประเภทไขมันสูง ทำให้ลดภาวะไขมันในเส้นเลือด ซึ่งมีอันตรายต่อชีวิต นอกจากนี้อาหารจากเนื้อสัตว์ มักมีเชื้อโรคปะปน อีกทั้งไขมันสะสดก็สูง เสี่ยงต่อการเป็นโรคภัย
- ด้านสุขภาพจิต การกินเจ จะทำให้มีสุขภาพจิตที่ดี เพราะผลจากการปฏิบัติธรรม ที่ไม่คิดเบียดเบียนผู้อื่น และมีความเมตตาต่อกันทำให้จิตบริสุทธิ์แจ่มใสตลอดเวลา